alle blogs

Begrijpelijk schrijven: hoe doe je dat?

Ik houd van lezen, omdat het je kijk op de wereld kan veranderen. Daarom vroeg ik dit jaar voor mijn verjaardag “een boek dat jouw kijk op de wereld of het vakgebied heeft veranderd.” Van mijn collega’s kreeg ik het boek ‘t Hoge Nest van Roxanne van Iperen. Maar wat bleek? Ik had per ongeluk de versie ‘in makkelijke taal’ gekregen. Dat zette me aan het denken. Wat betekent ‘in makkelijke taal’? Voor wie is die makkelijke taal bedoeld? Wat is het verschil met het originele boek? Om daar meer over te weten te komen, besloot ik beide versies van het boek te lezen. In deze blog deel ik mijn ervaringen, ontdekkingen, en tips die ik meeneem in mijn rol als communicatieadviseur.

Wat is makkelijke taal?

De eerste vraag die bij me opkwam, was: wat is ‘makkelijke taal’? Volgens Uitgever Eenvoudig Communiceren, de uitgever van Leeslicht boeken, gaat het om “communiceren in begrijpelijk Nederlands.” In Nederland hebben we zes taalniveaus: A1, A2, B1, B2, C1 en C2. Taalniveau B1 staat volgens het communicatierijk voor eenvoudig Nederlands. Dit zijn de kenmerken van B1-schrijven:

• Duidelijke titels en tussenkopjes;
• Een actieve schrijfstijl met voorbeelden;
• Eenvoudige woorden die iedereen begrijpt;
• Korte en duidelijke zinnen.

Voor wie is makkelijke taal belangrijk?

Op dit moment zijn er in Nederland 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder die moeite hebben met lezen, schrijven en het begrijpen van informatie. Dat is ongeveer 14% van de bevolking. Hieronder vallen mensen met dyslexie, laagopgeleiden, nieuwkomers in Nederland, of mensen die lezen verleerd zijn. Vaak denken mensen – ten onrechte – dat schrijven op B1-niveau ten koste gaat van de kwaliteit van de tekst. Toch is het voor iedereen prettiger lezen als de tekst duidelijk en begrijpelijk is. Ook dan kan de tekst nog steeds professioneel overkomen (of zelfs professioneler, omdat iedereen de tekst snapt).

‘t Hooge Nest in makkelijke taal

Als je beide boeken naast elkaar legt, zie je meteen dat de versie in makkelijke taal dunner is. Dit komt doordat het verhaal korter en in duidelijke zinnen is geschreven. Zo heet in de versie met makkelijke taal het eerste hoofdstuk ‘het begin’, terwijl het in de originele versie ‘Een val op het Binnenhof’ is. Het verschil is dat de context in de eenvoudige versie meteen duidelijk wordt, zonder verwarring. Het verhaal is ook korter omdat er minder details worden gedeeld. Er worden minder woorden gebruikt om dezelfde situatie te beschrijven. In de versie met ‘makkelijke taal’ komen veel minder bijvoeglijke naamwoorden voor, omdat er minder aan de verbeelding wordt overgelaten. Je hoeft niet tussen de regels door te lezen om te begrijpen wat er staat.

Voorbeeld:

In het originele boek: “Iedere keer als iemand de kraan opendraait om zijn glas te vullen ziet ze voor zich hoe op enkele centimeters van zijn hoofd zich het complete CPN-archief bevindt. Als ze het vinden betekent dat haar einde.” Blz. 70

In de uitvoering ‘in makkelijke taal’: “En in een grote pan in de keuken liggen geheime papieren. Als die ontdekt worden, is dat het einde.” Blz. 17

Wat blijft hetzelfde?

Als communicatieadviseur met een passie voor lezen en taal ben ik gewend aan het lezen van literatuur. Daardoor kon ik de versie in eenvoudige taal in een middag uitlezen. Wat me het meest verraste, was hoe boeiend het verhaal was. Ook in makkelijke taal. Zoals te zien in het bovenstaande voorbeeld, blijft het verhaal hetzelfde. Alleen de woorden die worden gebruikt om het verhaal te vertellen zijn anders. Juist door de korte en eenvoudige taal kon ik het boek niet wegleggen, omdat het verhaal zo spannend was en zo makkelijk leest. De spanning en ontroering van het verhaal blijft hetzelfde, alleen ga je sneller door het verhaal heen om tot de kern te komen. Een fijne manier om te oefenen met begrijpelijke taal.

Waarom schrijven we nog in ‘moeilijke taal’?

Als het verhaal ook begrijpelijk is in makkelijk taal, waarom gebruiken we dan zo vaak ‘moeilijke taal’? Het is een interessante vraag die ook mijn collega Lisa aan mij stelde: “Was dat originele boek dan eigenlijk nodig volgens jou? Of had het meteen in die eenvoudige taal gekund?” In dit geval is het doel van de tekst belangrijk om mee te nemen. Het originele boek is een literair werk dat mensen lezen als een vorm van entertainment en ontspanning. Het vermogen om literatuur te lezen is niet aangeboren, maar moet je stapsgewijs ontwikkelen[1]. Je leert eerst het alfabet, dan woordjes, om vervolgens steeds moeilijkere teksten te begrijpen. Niet iedereen hoeft literaire boeken te lezen, maar voor degenen die het leuk vinden is het een fijne uitdaging om tussen de regels door te lezen.

Dat geldt niet voor alle teksten. Vaak is het gebruik van moeilijke taal niet nodig. Juist op de werkvloer is het belangrijk dat iedereen de tekst op dezelfde manier begrijpt. Daarom is het niet nodig om moeilijke woorden te gebruiken of teksten open te laten voor interpretatie. Daar is het juist fijn om duidelijk en kort te schrijven, zodat alle medewerkers – van elk leesniveau – begrijpen wat er staat. Daarom is het als communicatieadviseur belangrijk om rekening te houden met het leesniveau van de doelgroep.

Op B1-niveau schrijven als communicatieadviseur

Taal en communicatie zijn belangrijk in het werk van een communicatieadviseur. We maken voortdurend keuzes in onze communicatie, schriftelijk en mondeling, om deze effectief en begrijpelijk te maken. Toch is eenvoudig en begrijpelijk communiceren vaak uitdagender dan we denken. Het kan moeilijk zijn om je in te leven in iemand die moeite heeft met lezen, als je dat zelf niet ervaart of als je er zelf specialist in bent. Tijdens je opleiding heb je waarschijnlijk geleerd om ingewikkelde woorden te gebruiken, zoals ‘echter’ in plaats van ‘maar,’ wat het lastig maakt om dat nu te veranderen. Zelfs als je erin slaagt om op B1-niveau te schrijven, vinden opdrachtgevers het vaak moeilijk om afscheid te nemen van details, achtergrondinformatie en vaktaal. Toch is het als communicatieadviseur essentieel om eenvoudig schrijven onder de knie te krijgen, zonder de boodschap te verliezen en het risico te lopen je doelgroep kwijt te raken.

Tips voor begrijpelijk schrijven

Verdiep je in het leesniveau van jouw doelgroep, door bijvoorbeeld een boek voor volwassenen ‘in makkelijke taal’ te lezen. Zo ontdek je de juiste schrijfstijl, woordkeuze en verhaallijn. Let op hoe het verhaal wordt verteld en hoe je tot de kern van het verhaal komt.

Oefen als communicatieprofessional met het schrijven van teksten op B1-niveau. Kijk ook naar oude teksten die je hebt geschreven en beoordeel of ze eenvoudiger kunnen. Kun je informatie weglaten zonder de kern van het verhaal te veranderen? Kun je vaktaal op een simpele manier uitleggen? Zijn er lange zinnen die korter of actiever kan schrijven? Test je tekst vervolgens op het B1-niveau:

• Bezoek https://ishetb1.nl/ – Een website waar je woorden kunt controleren op B1-niveau, met alternatieven.
• Ga naar https://www.zoekeenvoudigewoorden.nl/ – Zoek naar eenvoudigere woorden.
• Gebruik https://www.accessibility.nl/tools/leesniveau om het leesniveau van je tekst te testen.
• Maak gebruik van AI – Upload je tekst in programma’s zoals ChatGPT en vraag om deze aan te passen op B1-niveau. Zie ook deze ChatGPT-tips

 

Mocht je nog niet helemaal overtuigd zijn van de kracht van schrijven op B1-niveau, dan heb ik een leuke verrassing voor je: Ook deze tekst voldoet aan B1-niveau. Begrijpelijke taal is namelijk niet hetzelfde als Jip-en-Janneke taal. Het kan ook een vakinhoudelijk blog zijn, maar dan begrijpelijk voor een grotere doelgroep. Je boodschap verwoorden in makkelijke taal is een van de makkelijkste manieren om communicatie te verbeteren.

Heb je nog vragen, goede suggesties of leestips? Neem contact met me op via e-mail of LinkedIn. Ik ben benieuwd om te horen welke boeken jouw perspectief op de wereld of het vakgebied hebben veranderd!

Bron:

[1] https://www.lezenvoordelijst.nl/ouders/waarom-boeken-lezen/