alle blogs

De kracht van inclusieve taal

In dit blog heb ik voorbeelden van lnclusieve taal verzameld. Ook heb ik belangrijke gedenk- en feestdagen op een rij gezet. Deze taal- en dagenlijst is nooit compleet en ontwikkelt zich voortdurend. Ik hoor daarom graag jullie tips, aanvullingen en ervaringen.

Taal is een spiegel van onze maatschappij. De woorden die we gebruiken, weerspiegelen niet alleen onze gedachten, maar beïnvloeden ook onze houding tegenover anderen. Als we woorden gebruiken die mensen buitensluiten of stereotypes versterken, dragen we bij aan ongelijkheid en misverstanden. Inclusief taalgebruik is een essentieel onderdeel van hoe we met elkaar praten en begrijpen. Het draait om het kiezen van woorden die niemand uitsluiten, ongeacht wie ze zijn. Of je nu man, vrouw, transgender, homo, hetero, religieus, atheïst, wit, zwart, met een beperking, theoretisch of praktisch bent opgeleid of iets anders bent, inclusieve taal laat zien dat we iedereen respecteren en accepteren.

Het is een leerproces

Het is echter belangrijk om te beseffen dat niemand perfect is als het om inclusief taalgebruik gaat. We hebben allemaal vooroordelen, zelfs als we dat niet willen. Soms gebruiken we woorden die anderen kwetsen zonder dat we dat beseffen. Het is oké om fouten te maken, zolang we ervan leren. Het juiste taalgebruik is niet alleen een taak van een afdeling Communicatie, maar het is ook belangrijk om binnen teams en de organisatie het gesprek te voeren over uitsluiting en grensoverschrijdend gedrag.

 

Gender en Seksualiteit

De afgelopen jaren is ons begrip van gender en seksualiteit gegroeid. We begrijpen nu beter dat niet iedereen zichzelf ziet als heteroseksueel, en dat sommige mensen zich niet helemaal identificeren als man of vrouw. Gelukkig zijn er veel andere woorden die we kunnen gebruiken in onze inclusieve taal, zodat iedereen zich gewaardeerd en welkom voelt. 

  

Tips:

• Vermijd het noemen van gender als dat niet nodig is.
  • Niet gewenste situatie: “De vrouwelijke CEO”
  • Voorkeurssituatie: “De CEO”
• Gebruik “hij” en “zijn” alleen als je naar een man verwijst, en “zij” en “haar” als je naar een vrouw verwijst.
• Als je niet specifiek verwijst naar een man of vrouw (of dat niet weet), wees dan neutraal en gebruik technieken om “hij of zij” te vermijden.
  • Niet gewenste situatie: “Een ambtenaar wordt automatisch gepensioneerd wanneer hij of zij de AOW-leeftijd bereikt.”
  • Voorkeurssituatie: “Ambtenaren worden automatisch gepensioneerd wanneer zij de AOW-leeftijd bereiken.”
• Gebruik neutrale functiebenamingen:
  • Voorbeelden: Redacteur, medewerker, adviseur, ambtenaar, directeur, voorzitter, bestuurder, acteur, bewindspersoon, beleidsmedewerker, staatssecretaris, minister.
• Vermijd seksistische ‘complimenten’ en stereotypen:
  • Niet gewenste situatie: “Je denkt als een man.”
• Refereer alleen aan gender en seksuele geaardheid als dat relevant is:
  • Niet gewenste situatie: “De homoseksuele minister”
  • Voorkeurssituatie: “De minister”
• Vraag sekse niet onnodig uit en gebruik neutrale termen voor sociale rollen:
  • Niet gewenste situatie: “Beste dames en heren in de zaal”
  • Voorkeurssituatie: “Beste aanwezigen / mensen / deelnemers”
• Schaf de noodzaak om je gender aan te geven bij registratie af
• Gebruik gepaste voornaamwoorden voor mensen van wie we weten dat ze non-binair zijn
  • Steeds gebruikelijker wordt hun/hen
  • Voorbeeld: “Raven Dorst heeft een tv-programma waarin hen wekelijks gasten ontvangt op hun boerderij.”
• Als je de gewenste vorm niet weet, gebruik dan een neutrale vorm:
• Geachte reiziger, Geachte lezer, Geachte inwoner van …
• Geef mensen de mogelijkheid om hun persoonlijk voornaamwoord aan te geven (zij/haar, hij/hem, hun/hen, die/diens).
• Benadruk dat gender en seksuele oriëntatie slechts een deel van iemands identiteit zijn.
• Als je mensen aan wil spreken gebruik dan niet meneer/mevrouw en de achternaam, maar gebruik voor- en achternaam
• Ook als je iemand in de zaal aan wil spreken, vraag je hun ‘voornaam’ en gebruik je die vervolgens. “De persoon met de blauwe trui, Hoe heet je en wat is je vraag?”
• In plaats van LGBTQ+ (Lesbienne, Homoseksueel, Biseksueel, Transgender, Queer) is ook de afkorting SOGI is in opkomst: seksuele oriëntaties en genderidentiteiten. Deze term kan worden gebruikt bij beleidsstukken. Je hebt het niet over een SOGI-persoon
• Gebruik niet-genderneutrale woorden of uitdrukkingen:
  • Niet gewenste situatie: “Als één man”
  • Voorkeurssituatie: “Eensgezind, unaniem”

Etniciteit

In onze steeds meer geglobaliseerde wereld is het belangrijk om een inclusieve taal te ontwikkelen waarin iedereen zich welkom voelt, ongeacht hun achtergrond. Woorden en taalgebruik spelen een belangrijke rol bij kwesties rond discriminatie, racisme en etnische verschillen.

Tips:

• Hanteer een ‘geen vloeken beleid’.
• Vermijd onnodige taal en noem etniciteit alleen als dat relevant is.
• Gebruik “Nederlander” voor iedereen die Nederlands staatsburger is.
• Als het belangrijk is te refereren aan afkomst, doe dit dan met een streepje.
  • Marokkaans-Nederlandse docent
• Vermijd termen die negatief bijdragen aan wij-zij-denken.
  • Niet gewenste situatie: “Allochtoon en autochtoon”
  • Voorkeurssituatie: “Mensen met een migratieachtergrond, mensen met een Nederlandse achtergrond.”
  • Niet gewenste situatie: ‘Westers’ en ‘niet-westers’:
  • Voorkeurssituatie: Noem specifieke continenten.
• Gebruik niet het woord ‘blank’, maar gebruik ‘witte mensen’, ‘zwarte mensen’ of ‘mensen van kleur’.
• Gebruik geen termen als ‘niet-gemengd ras’, ‘interraciaal’, ‘intercultureel’, maar kies voor ‘multi-etnisch’.
• Pas uitdrukkingen aan die negatieve connotaties hebben:
  • Niet gewenste situatie: ”Zwarte bladzijde in de geschiedenis”
  • Voorkeurssituatie: “Bloederige bladzijde in de geschiedenis”

Fysieke of mentale beperking

Het VN-verdrag over de rechten van personen met een beperking benadrukt het belang van acties om stigmatisering van zowel fysieke als mentale beperkingen aan te pakken. Het is cruciaal om bewust te zijn van en negatieve stereotypen en stigmatiserend taalgebruik te vermijden en te erkennen.

Tips:

• Vermijd het benoemen van een beperking als dat niet nodig is.
  • Niet gewenste situatie: “De blinde directeur opende de vergadering”
  • Voorkeurssituatie: “De directeur opende de vergadering”
• Typeer mensen niet op basis van een beperking; een beperking is wat iemand heeft, niet wat iemand is (persoon-eerst-principe).
  • Niet gewenste situatie: Een autist
  • Voorkeurssituatie: Iemand met autisme
• Vermijd constructies als “lijden aan” en “slachtoffer zijn van.”
• Verhef niet je stem en spreek niet de ondersteuner als de persoon een begeleider heeft meegenomen.
• Pas uitdrukkingen aan die naar beperkingen verwijzen:
  • Niet gewenst: “Je tast in het duister”
  • Voorkeurssituatie: “Je weet het niet”

Religie

Religie of levensovertuigingen kunnen heel belangrijk voor mensen zijn en gevoelig liggen. Kernwoord hier is respecteren.

Tips:

• Respecteer religieuze en levensbeschouwelijke overtuigingen en vermijd vloeken en grapjes over godsdienst.
• Ga niet uit van vooronderstellingen over iemands religieuze overtuiging.
• Iemand die Arabisch spreekt hoeft geen moslim te zijn.

Begrijpelijk schrijven

Het begrijpelijk schrijven van teksten is belangrijk, aangezien een deel van de bevolking moeite heeft met lezen en begrijpen van informatie. Begrijpelijke taal helpt om informatie toegankelijk te maken voor een breder publiek. Ook dit hoort bij inclusieve taal.

Kenmerken van begrijpelijk schrijven (B1):

• Duidelijke titels en tussenkopjes.
• Een actieve schrijfstijl met voorbeelden.
• Eenvoudige woorden die iedereen begrijpt.
• Korte en duidelijke zinnen.

Conclusie

Inclusief taalgebruik is een belangrijk hulpmiddel om respect en begrip te bevorderen. Het draagt bij aan een wereld waarin iedereen meetelt, ongeacht wie ze zijn, en waar woorden worden gebruikt om begrip en respect te tonen. Laten we samenwerken om inclusief taalgebruik te omarmen en te verspreiden, en zo bij te dragen aan een wereld waarin iedereen zich gewaardeerd en geaccepteerd voelt.

Meer weten? Lees mijn blog “Naar een inclusieve organisatie in zeven stappen”

Belangrijke Dagen

Tot slot is het waardevol om bewust te zijn van belangrijke dagen die gerelateerd zijn aan inclusiviteit. Een selectie:

Gender

• 8 maart: Vrouwendag
• 17 mei: IDAHOT (Internationale Dag Tegen Homo-/Transfobie).
• 31 maart: Internationale Dag van Transgendervisibiliteit.
• Juni: Pride Maand, met evenementen zoals Utrecht Pride.
• 14 juli: Internationale Non-Binaire Dag
• 23 september: Dag van de biseksualiteit
• 11 oktober: Coming-out Dag.
• 20 november: Internationale Transgender Gedenkdag.
• Tweede vrijdag van december: Paarse Vrijdag, een dag van actie voor acceptatie in het onderwijs.

Herdenkingsdagen

• 1 juli Keti Koti: maak hiervan een bevrijdings- en herdenkingsdag voor de afschaffing van de slavernij.

Religieuze feestdagen

De belangrijkste religieuze feestdagen variëren afhankelijk van de religie en de regio. Hier zijn enkele van de belangrijkste religieuze feestdagen in verschillende religies:

Christendom:

• Kerstmis – De geboorte van Jezus Christus.
• Pasen (Varieert elk jaar, meestal in maart of april) – De opstanding van Jezus Christus uit de dood.
• Hemelvaartsdag (valt altijd tien dagen vóór Pinksteren en altijd op de 39e dag na eerste paasdag.
• Pinksteren (49 dagen na Pasen) – De neerdaling van de Heilige Geest.

Islam:

• Ramadan – Een maand van vasten van zonsopgang tot zonsondergang.
• Eid al-Fitr (Suikerfeest) – Het feest dat het einde van de Ramadan markeert.
• Eid al-Adha (Offerfeest) – Het feest ter herdenking van het offer dat Abraham bereid was te brengen

Jodendom:

• Pesach (Pascha) – Het feest van de uittocht uit Egypte.
• Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar) – Het Joodse nieuwjaarsfeest.
• Jom Kipoer (Grote Verzoendag) – De dag van boetedoening en vasten

Hindoeïsme:

• Diwali (Divali) – Het festival van licht, gewijd aan verschillende goden en godinnen.
• Holi – Het lentefestival van kleuren.
• Navaratri – Een negendaags festival ter ere van de godin Durga.

Boeddhisme:

• Vesak (Boeddha Dag) – De viering van de geboorte, verlichting en dood van Boeddha.
• Kathina – Een ceremonie waarbij nieuwe kleding aan boeddhistische monniken wordt geschonken.

Sikhisme:

• Vaisakhi – Het oogst- en nieuwjaarsfeest voor de Sikh-gemeenschap.
• Gurpurab – De viering van de geboortedag of het martelaarschap van Sikh-goeroes.

 

 

Inspiratiebronnen:

• Challouki, Hanan. “Inclusieve communicatie.” Kalmthout, 2021.
• Code Diversiteit & Inclusie. “Handreiking Waarden voor een nieuwe taal, Een veilige, inclusieve en toegankelijke taal voor iedereen in de kunst- en cultuursector.”
• Europees Parlement. “Genderneutraal taalgebruik in het Europees Parlement.”
• Gemeente Amsterdam. “Regenboogtaalgids. Handreiking voor respectvolle en inclusieve communicatie.”
• Kennisplatform Integratie & Samenleving. “Inclusieve communicatie. Richtlijnen en tips voor terminologie inclusief woordgebruik.” Juni 2021.
• Koeleman, Huib. “Naar een inclusieve organisatie in 7 stappen.” Blog, 2018. URL: www.orangeotters.nl
• Koeleman, Huib. “Interne communicatie, Boom 2023
• Pols, Eline. “Begrijpelijk schrijven, hoe doe je dat?”. Blog 2023. URL: www.orangeotters.nl
• Raad van de Europese Unie Secretariaat-generaal. “Inclusieve communicatie in het SGR.” 2018.
• Samuel, Mounir. “Je mag ook niets meer zeggen.” Amsterdam, 2023.
• Taskforce Inclusiviteit DPG Media. “Richtlijnen om inclusief te schrijven.” Augustus 2021.
• Women Inc. “(Incomplete) stijlgids voor inclusieve taal.” Website: www.inclusievetaal.nl.