Goede voornemens en het belang van stappenplannen
Minder snoepen, stoppen met roken, meer gaan sporten. Aan het begin van het nieuwe jaar hebben veel mensen goede voornemens. Al gauw wordt de sportschool alweer minder druk. Goede voornemens vergeet je snel. Liefst acht op de tien Nederlanders zijn met goede voornemens aan 2024 begonnen. En velen hadden de overtuiging dat die plannen hun leven zouden veranderen, zo blijkt uit onderzoek van ING. Het rondbazuinen van de plannen onder vrienden en familie kan helpen, volgens therapeuten. Vandaar ook de berichten op social media in deze tijd. Zelf had ik voor dit jaar geen voornemens.
Beperk het aantal voornemens
Om teleurstelling te voorkomen, adviseren psychologen niet te veel voornemens te hebben. Hoe minder hoe beter. Eigenlijk geeft het hebben van één voornemen de grootste kans op slagen. Dat houdt het haalbaar en behapbaar. Om het behapbaar te maken lijkt het ook slim goede voornemens zo concreet mogelijk te maken (zie ook Kotter), liefst in een stappenplan. Hiermee maak je het traject overzichtelijk, zegt men. Bijkomend voordeel is dat een stappenplan het gevoel geeft dat je al begonnen bent met je voornemen. Het geeft een soort bevrediging omdat je kan laten zien dat je over je voornemen hebt nagedacht.
Helpen stappenplannen bij goede voornemens?
Stappenplannen kunnen echter averechts werken. Het volhouden van een goed voornemen blijkt samen te hangen met de gepercipieerde afstand tot het doel. Dat is bekend uit veel beloningsonderzoeken. Mensen hebben liever snel tien euro voor goed gedrag, dan twintig euro over een half jaar. We willen blijkbaar zo snel mogelijk worden bevredigd. Als het plan uit veel stappen bestaat, hebben mensen het gevoel dat het te bereiken resultaat erg ver weg ligt, en dat werkt demotiverend (zie Townsend & Lui, 2012 via Eurib). Het levert stress op en mensen haken af.
Ik ben benieuwd of deze theorieën ook opgaan voor veranderprocessen. We zijn gebaat bij een beperkt aantal veranderprocessen. En ook veranderprocessen zijn er volgens mij bij gebaat als het doel helder en simpel wordt gehouden. Vaak worden er gedurende het proces andere redenen bijgehaald. Communicatie heeft mede tot taak terug te keren tot het hoofddoel. En als er later nieuwe doelen worden verzonnen, met communicatie duidelijk te maken wat de relatie met het oorspronkelijke hoofddoel is. Zogenaamde doel-inspanningen-netwerken kunnen hierbij een goede rol spelen.
Met een stappenplan kijk je verder vooruit
En stappenplannen? Ik herken het gevoel van bevrediging die het maken van een stappenplan geeft. Het lijkt of je de lastige werkelijkheid hebt bedwongen door het op te knippen in fasen en stappen. Met het plan lijkt de verandering al te zijn begonnen. En eerlijk gezegd, zouden veel organisaties gebaat zijn bij het opstellen van een stappenplan. Dat zou namelijk betekenen dat ze verder denken dan een eenmalige kick-off-bijeenkomst als wondermiddel bij veranderingen.
En het idee dat stappen kunnen leiden tot het gevoel dat het doel (te) ver weg ligt? Interessant punt om in de gaten te houden. Als je te veel tussenstappen hebt, werkt het averechts. Ik denk dat het werken met een beperkt aantal tussendoelen, of plateaus belangrijk is om mensen aangehaakt te houden. De vraag is dan of je dan het einddoel communiceert, of alleen het tussendoel. Volgens de theorie rond voornemens zou het laatste de beste en meest motiverende oplossing zijn. Iets om verder over na te denken. Toch een goed voornemen?
Huib Koeleman
